Chefchaouen’in Büyüsü ve Neden Gidilmeli?
Fas’ın kuzeybatısında Rif Dağları’nın eteklerinde gizlenmiş olan Chefchaouen (yerel adıyla Şafşavan), masalsı atmosferiyle gezginleri büyüleyen bir “mavi şehir”.
Her yer öylesine mavi boyalı ki bir süre sonra gözleriniz binalara mı yoksa gökyüzüne mi baktığınıza şaşırabilir; sanki mavi bir denizin derinliklerine dalmışsınız hissine kapılırsınız. Bu benzersiz şehir, duvarlarından merdivenlerine, kapılarından çeşmelerine kadar mavi ve beyaz tonlara boyanmış evleriyle “Mavi İncisi” olarak anılıyor. BBC, Chefchaouen’in büyüleyici mavi manzarasını “yeryüzündeki cennet” ve “çölün ortasında bir okyanus” olarak nitelemiş. Gerçekten de Chefchaouen, telaşlı Fas metropollerinden uzak, sakin ve huzurlu yapısıyla zamanın yavaş aktığı, ziyaretçilerine rahatlama fırsatı sunan bir vaha gibi.
Chefchaouen’e adım attığınızda ilk fark edeceğiniz şey, kentin rüya gibi görsel çekiciliği kadar sıcak atmosferi olacaktır. Daracık sokaklarda amaçsızca dolaşırken her köşe başında yeni bir görsel şölen sizi bekler: Bazen duvarlardan sarkan renkli çiçekler, bazen mavi boyalı kemerli geçitler, bazen de oturan bir Faslı amcanın sizi selamlayan bakışı… Bu şehirde en güzel anlar “kaybolduğunuzda” karşınıza çıkar. Hiçbir anıt veya müze gezmeseniz bile Chefchaouen’in büyüsü, medinasının (eski şehir) içine girip labirenti andıran mavi sokaklarında başıboş dolaşırken hissedilir. Maviye boyalı merdivenlerden çıkıp inerken, duvar diplerindeki büyük saksılarda yetişen begonviller ve fesleğenler arasında yürürken, yol kenarındaki seyyar satıcıdan taze sıkılmış portakal suyu alıp serinlerken bulursunuz kendinizi
. Etrafta dolaşan sevimli kediler, etraftan yükselen nane çayı kokuları ve uzaktan gelen hafif bir Arap müziği sesi, Chefchaouen’in huzurlu ruhunu tamamlıyor.
Neden Chefchaouen’e gitmeli? Fotoğraf tutkunları için adeta bir cennet: Instagram’ın yıldızı olmuş bu kentte her adımınız bir kartpostal karesi
danslavalisedegwen.com
. Kültür ve tarih meraklıları için ise Chefchaouen, Endülüs’ten Fas’a uzanan ilginç hikâyesiyle keşfedilmeyi bekleyen bir hazine. Yeme-içme tutkunları, Fas mutfağının özgün tatlarını (özellikle taptaze keçi peyniri ve baharatlı yöresel yemekleri) burada tadabilir. Maceraperestler ve doğaseverler, çevresindeki dağlarda yürüyüşe çıkabilir, şelalelere gidebilir. Şehrin büyüsü herkese göre bir şeyler sunuyor: Romantik bir kaçamak arayan çiftlerden sırt çantalı gezginlere, doğa yürüyüşçülerinden Instagram sevdalılarına kadar herkes Chefchaouen’de kendini mutlu hissedebilir.
Son yıllarda Chefchaouen dünyanın dört bir yanından turist çeken popüler bir destinasyon haline geldi. Bir zamanların “hippi” sığınağı olan şehir
vanupied.com
, bugün Kuzey Fas’ın en turistik kenti durumunda. Yine de Chefchaouen, kalabalıklara rağmen özgün ruhunu korumayı başarmış. Dağlarla çevrili konumu sayesinde, Marrakech veya Fes gibi büyük şehirlerin koşuşturmacasından uzak, daha yavaş ve huzurlu bir atmosfer sunuyor
danslavalisedegwen.com
. Burada satıcılar daha az ısrarcı, hayat ritmi daha sakin, insanlar güler yüzlü ve misafirperver
danslavalisedegwen.com
. Mavi sokaklarında gezinirken zamanın yavaşladığını, hatta durduğunu hissedeceksiniz. İşte bu yüzden Chefchaouen’e gitmeli: Bir masal diyarında gezinir gibi hissedip, hem gözlerinizi hem ruhunuzu dinlendirmek için!
Tarihi ve Kültürel Arka Plan
Chefchaouen, küçük bir dağ kasabası olmanın ötesinde, tarih sayfalarında önemli yeri olan bir şehir. Kuruluşu 1471 yılına dayanıyor: Endülüs’ten (İber Yarımadası’ndan) kaçan Müslümanlar (Muriskolar) ve Yahudiler, Kuzey Fas’ta bir sığınak ararken bu dağlık bölgeye yerleşip Chefchaouen’i kurmuş
en.wikipedia.org
. Şehri kuran liderin, Meknes kökenli Emir Ali bin Raşid El-Alami olduğu ve ilk başta Portekizlilere karşı bir kasaba (kasbah), yani kale-yerleşimi inşa ettiği bilinir
en.wikipedia.org
. Sonraki yıllarda 1492’de Reconquista ile İspanya’dan kovulan yüzlerce Müslüman ve Yahudi aile Chefchaouen’e akın etmiş, kendi mahallelerini kurmuş ve Endülüs mimarisiyle şehri zenginleştirmiştir
en.wikipedia.org
en.wikipedia.org
. Bu sebeple Chefchaouen’in eski kent mimarisinde Endülüs etkisini açıkça görmek mümkün: Beyaz badanalı duvarlar (sonradan maviye dönecek), kırmızı kiremitli çatıları ve avlulu evleriyle Endülüs tarzı yapıların Rif Dağları’nın berberi mimarisiyle harmanlandığı bir doku oluşmuş.
Şehir yüzyıllar boyunca dış dünyaya kapalı kalmış, izole bir yapıda yaşamıştır. Hatta Chefchaouen uzun süre kutsal şehir kabul edilip, yabancıların girmesi yasaklanmıştı. Rivayet odur ki, 1920’lere dek Chefchaouen’e izinsiz giren Hristiyan yabancılar ölüm cezasına çarptırılabilirdi
misviajesfavoritos.com
. Bu kapalılık sayesinde şehir, geleneksel yapısını korumuş ve dış etkilerden uzak kalmıştır. Ancak 20. yüzyılın başında Fas’ın paylaşılmasıyla Chefchaouen’in kaderi değişir. İspanya, 1920 yılında bölgeyi himayesine alarak Chefchaouen’i İspanyol Fası topraklarına kattı
danslavalisedegwen.com
. İspanyol işgali sırasında şehir stratejik bir ileri karakol olarak kullanıldı; Rif Savaşı yıllarında Chefchaouen çeşitli çatışmalara da tanık oldu (hatta 1925’te şehir, yanlışlıkla Amerikalı pilotların bombalamasına maruz kalmıştır – hüzünlü bir tarih detayı). İspanyol egemenliği döneminde şehirde İspanyol kültürünün etkileri görüldü; örneğin günümüzde yaşlı nesilden bazılarının Fransızcadan çok İspanyolca konuşması bu geçmişin mirasıdır
danslavalisedegwen.com
. Nitekim Chefchaouen ve çevresi, 1920-1956 arasında İspanyol kontrolünde kaldığı için bugün sokakta size Fransızca yerine İspanyolca seslenenler çıkarsa şaşırmayın
danslavalisedegwen.com
.
Fas’ın 1956’da bağımsızlığını kazanmasıyla Chefchaouen de yeni kurulan Fas devletinin parçası oldu. Ancak bu küçük dağ şehri kendine özgü çok kültürlü mirasını hep korudu. Bir zamanlar Yahudi cemaati de barındıran Chefchaouen’de Yahudi kültürünün izleri bulunur; örneğin eski Yahudi mahallesi (Mellah) ve bir Yahudi mezarlığı halen mevcuttur. Yahudi nüfusun büyük kısmı İsrail kurulduktan sonra göç etmiş olsa da, Chefchaouen’in mavi rengine ilişkin anlatılarda onların bıraktığı miras önemli yer tutar (bir sonraki bölümde bu konuya değineceğiz). Ayrıca şehir, 1960’lı yıllarda hippilerin uğrak yeri olarak ünlenmişti
vanupied.com
. O dönemde Rif Dağları’nın esrar (kenevir) üretimiyle de meşhur olması, sırt çantalı hippie gezginleri Chefchaouen’e çekiyordu. Günümüzde de geleneksel olarak çevredeki köylerde kenevir tarımı yapılıyor ve kentte dolaşırken size sık sık “Halis Fas haşişi ister misin?” diye fısıldayan gençlere rastlayabilirsiniz. Ancak seyahat dergisi ciddiyetimizi koruyarak uyaralım: Fas’ta uyuşturucu kullanımı ve bulundurmanın cezaları çok ağır, bu tekliflere karşı dikkatli olunması gerekir
misviajesfavoritos.com
.
Tüm bu tarihi katmanlar Chefchaouen’i zengin bir kültürel mozaiğe dönüştürüyor. Şehirde Arap, Berberi (Cebeliye) ve Endülüs etkileri iç içe. Yöre halkı hem Arapça hem de Berberice konuşuyor; yaşlı nesil arasında İspanyolca bilenler de var. Sokaklarda gezerken bir duvarda Arapça hat sanatıyla yazılmış bir dua görüp birkaç adım sonra Endülüs stili ferforje bir pencere demiriyle karşılaşabilirsiniz. Tarihin cilvesine bakın ki, bir zamanlar yabancılara kapalı olan Chefchaouen, bugün ekonomisinin büyük bölümünü turizme dayandıran ve dünyanın dört bir yanından gezginleri ağırlayan bir misafirperverliğe kavuşmuştur
misviajesfavoritos.com
. Geçmişteki gizemli ve kapalı kimliği, şimdilerde yerini sıcak bir “hoş geldiniz” kültürüne bırakmış durumda. Yine de sokaklarında dolaşırken Chefchaouen’in tarihinde barındırdığı o mistik havayı hissetmek mümkün – adeta duvarlar kulağınıza geçmişin hikâyelerini fısıldıyor.
Şehrin Mavi Sokaklarının Anlamı
Chefchaouen denince akla ilk gelen elbette ki maviye boyalı sokakları. Peki bu şehir neden mavi? Bu sorunun tek bir cevabı yok; tam tersine, birbirinden ilginç rivayetler ve teoriler var. İşte Chefchaouen’in mavi sırrına dair en yaygın anlatımlar:
Yahudi Geleneği: En çok kabul gören teori, Chefchaouen’deki evlerin 1930’lu yıllarda Yahudi cemaati tarafından maviye boyanmaya başladığı yönünde
danslavalisedegwen.com
. 1492’de İspanya’dan kaçıp buraya yerleşen Yahudiler, yaklaşık 400 yıl sonra (1930’larda) şehirde tekrar canlanmaya başlayan Yahudi cemaati ile birlikte evlerini maviye boyamış olabilir. Yahudi inancında mavi renk gökyüzünü ve cenneti sembolize eder; Tanrı’ya yakınlığı ve özgürlüğü hatırlatır
bring-you.info
. Bir rivayete göre ilk bir Yahudi sakin evinin duvarlarını gökyüzü mavisine boyamış, ardından diğer Yahudi komşular onu örnek alarak tüm mahallenin rengini değiştirmiş
bring-you.info
. Yahudiler bu mavi rengi ayrıca Müslümanların kullandığı yeşilden farklılaşmak için tercih etmiş de olabilirler. Nitekim bir söylenceye göre Yahudi mahalleleri kendilerini çevreleyen Müslüman mahallelerden ayırt etmek amacıyla evlerini özellikle maviye boyamaya başlamışlar; o dönemde İslam dünyasında kapı-pencere doğramalarında yeşil renk yaygınken Yahudiler kendi mahallelerinde maviyi seçmiş
kucukdunya.com
. Mavi renk dalga dalga tüm şehre yayılmış ve Müslüman halk da zamanla evlerini maviye boyamaya girişmiş
kucukdunya.com
. Sonuçta şehir genelinde mavi ton hakim olmuş.
Sivrisinek ve Akrep Teorisi: Bir diğer popüler açıklama ise tamamen pratiktir: Mavi rengin haşereleri uzak tuttuğu inancı. Özellikle açık mavi veya turkuaz tonlarının sivrisinekleri ve hatta akrep gibi zararlıları kaçırdığı yöre halkınca dile getirilir
kucukdunya.com
. Rivayete göre akrepler mavi rengi ateş sanıp yaklaşmazmış, sivrisinekler de su zannedip uzak dururmuş. Bilimsel olarak mavi boyanın içine karıştırılan bazı maddelerin (mesela o dönem boyalara katılan kireç ve bakır sülfat gibi) böcek kovucu etkisi olabileceği öne sürülüyor. Ayrıca mavi renk güneş ışığını yansıtarak evlerin içini serin tutmaya yardımcı olur, nemli ortamlarda sivrisinek üremesini azaltır denir. Hangisi doğru olursa olsun, bugün şehirdeki serin mavi tonlar gerçekten de yazın sıcaklarında ferahlatıcı bir etki yaratıyor ve belki istenmeyen haşerelere karşı da bir nebze koruyordur
kucukdunya.com
.
Estetik ve Turizm: Bazıları ise daha basit bir neden ileri sürüyor: Güzellik için! Şehrin kurulduğu ilk asırlarda evler aslında bembeyaz kireç badanalıymış
vanupied.com
. Nitekim yaşlı bir Chefchaouenli, eskiden tüm evlerin beyaz olduğunu, mavi modasının görece yeni bir gelişme olduğunu teyit etmiş
vanupied.com
. 1970’lerden itibaren Chefchaouen’e gelen turist sayısı artınca, şehrin esnafı ve sakinleri de turistik ilgiyi canlı tutmak adına her yeri maviye boyayarak bu marka rengini benimsemiş olabilir. 2010’larda Lonely Planet rehberinin bir sayısında Chefchaouen’in mavi merdivenleri kapak fotoğrafı olunca tüm dünyada birden “Mavi Şehir” furyası başladı ve Chefchaouen ününe ün kattı
bring-you.info
. Bu da belki şehrin daha da maviye boyanmasını teşvik etti. Bugün yerel yönetim de bu görsel kimliği korumaya özen gösteriyor. Yılın belirli zamanlarında evlerin dış cephelerinin tazelenmesi için mavi boya dağıtıldığı, halkın da evlerini yeniden boyadığı biliniyor. Gezerken bazı sakinlerin kapı önünde ellerinde fırçayla duvarlarını boyadığını görürseniz şaşırmayın
bring-you.info
– Chefchaouen’de mavi bir yaşam biçimi adeta.
Tonlarca Mavi: Chefchaouen’de gezerken mavi rengin de onlarca tonuna rastlıyorsunuz. Indigo, kobalt, turkuaz, bebe mavisi, elektrik mavisi… Gözleriniz adeta mavi bir renk kartelasının içinde dolaşıyor
misviajesfavoritos.com
. Güneşin durumuna göre renkler değişiyor; sabahın yumuşak ışıklarında pastel maviler öne çıkarken, öğlen güneşinde canlı kobaltlar parlıyor, akşamüstü gölgelerinde menekşe eflatununa çalan tonlar bile görünüyor. Evlerin alt kısımları bazen daha koyu maviye boyanmışken üstler beyaza yakın açık mavi olabiliyor – bu da sokaklarda büyüleyici bir degrade (açık-koyu geçiş) efekti yaratıyor. Bazı kapılar parlak gök mavisi, bazı merdiven basamakları masmavi, bazı pencere pervazları ise neredeyse morumsu lacivert… Mavi bir rüya içinde geziniyormuş gibi hissetmek işten bile değil
danslavalisedegwen.com
.
Sebebi ne olursa olsun, Chefchaouen’in mavi sokakları kente eşsiz bir karakter kazandırıyor. Bu renk seçimi kentin hem kültürel mirasını (Yahudi ve Endülüs etkisini) hem de coğrafi koşullarını (sıcak iklim, haşerat) yansıtıyor olabilir. Bir gerçek var ki, maviyle yıkanmış bu labirent sokaklar ziyaretçilerin zihnine kazınan unutulmaz bir tablo oluşturuyor. Mavi şehir, misafirlerine huzur veren ve adeta gökyüzüyle yeryüzünün buluştuğu bir atmosfer sağlıyor. Burada gezerken kendinizi bulutların üzerinde yürür gibi hissederseniz şaşırmayın!
Gezilecek Yerler
Chefchaouen her ne kadar bir “anıtsal eserler şehri” olmasa da, görülmeye değer pek çok köşesi ve sembolik yapısı var. Aslında bu şehirde gezilecek yerleri bir listeye sığdırmak zor; zira en güzel deneyim, plan yapmadan medinanın (eski şehir surları içindeki mahalle) mavi sokaklarında başıboş dolaşmak
misviajesfavoritos.com
. Yine de kaçırılmaması gereken belli başlı yerleri ve deneyimleri şöyle sıralayalım:
1. Medina (Eski Şehir): Chefchaouen’in kalbi, surlarla çevrili eski şehir yani medinasıdır. Medinaya on farklı kapıdan giriş yapılabilir; bu kapılardan geçerken sanki zamanda yolculuk yapıp geçmişe adımınızı atmış olursunuz
misviajesfavoritos.com
. Medina içinde geniş araç yolları yok; sadece yaya yolları, merdivenli dar sokaklar ve küçük meydancıklar var. Burası adeta mavi tonlarda bir labirent. Labirent dediysek korkmayın, medina oldukça küçük olduğu için gerçekten kaybolmanız zor; birkaç tur attıktan sonra muhakkak başladığınız yere yakın bir noktaya çıkıverirsiniz
danslavalisedegwen.com
. Medina sokaklarında gezinirken yapmanız gereken en iyi şey “plan yapmamak”! Rüzgar sizi hangi sokağa savurursa oraya gidin; belki bir duvar dibinde halı dokuyan bir kadın göreceksiniz, belki bir köşede toplanmış sohbet eden yaşlıları… Chefchaouen’in ruhu, medinasının her köşesinde hissediliyor.
2. Uta el-Hammam Meydanı: Burası medinanın tam merkezi, Chefchaouen’in yaşam damarlarından biri. Adını eskiden burada bulunan bir hamamdan alan Uta el-Hammam Meydanı, çevresinde kafeler, lokantalar ve dükkanlar bulunan genişçe bir meydan
kucukdunya.com
. Günün her saati hareketli; sabahları kahvaltı eden turistler ve yerliler, öğleden sonraları gölgede nane çayı yudumlayan insanlar, akşamları ise restoran masalarını dolduran kalabalık… Bu meydan hem turistlerin buluşma noktası hem de yerel halkın vakit geçirdiği bir alan. Meydanda oturup soluklanmak, bir yandan çayınızı kahvenizi yudumlarken etrafı izlemek çok keyifli. Seyyar satıcılar taze badem, fıstık ya da incir satmak için dolaşır; fotoğrafını çekmek isterseniz bazen ufak bir bahşiş isteyebilirler. Uta el-Hammam aynı zamanda iki önemli yapıya ev sahipliği yapar: Bir yanda Kasbah (kale), diğer yanda Büyük Cami (Ulu Camii) bu meydanda yer alır.
3. Kasbah (Kal’a) ve Müzesi: Meydanın batı kenarında yükselen Kasbah, Chefchaouen’in 15. yüzyılda inşa edilen tarihi kalesidir
kucukdunya.com
. Şehrin kurucusu Ali bin Raşid tarafından yaptırıldığı düşünülen bu kale, Endülüs ve Fas mimarisinin karışımıyla inşa edilmiş kalın duvarlara ve bir iç avluya sahip. Giriş ücretli ve içeride küçük bir etnografya müzesi bulunuyor
misviajesfavoritos.com
. Müze, Chefchaouen ve çevresinin kültürüne dair eserler barındırıyor: Yerel kıyafetler, el yapımı silahlar, müzik aletleri, eski fotoğraflar vb. Kasbah’ın avlusu da çok hoş; ortasında bir bahçe ve havuz var. Kalenin burçlarına çıkmaya izin veriliyor, özellikle kale kulesine tırmanırsanız ödülünüz muhteşem bir panoramik manzara olacak: Mavi medina ayaklarınızın altında uzanıyor, arka planda yemyeşil Rif Dağları… Fotoğraf tutkunları için harika bir kadraj noktası. Kasbah, bir dönem hapishane olarak da kullanılmış (hatta 1920’lerde Rif Cumhuriyeti lideri Abd el-Krim bir süre burada tutsak edilmiş
commons.wikimedia.org
). Tarih kokan bu kale, Chefchaouen’in geçmişteki stratejik önemini hatırlatan bir yapı.
4. Grande Mosquée (Ulu Camii): Uta el-Hammam Meydanı’na bakan bu cami, 15. yüzyılda şehrin kurucusu Ali bin Raşid tarafından yaptırılmıştır
kucukdunya.com
. Fas’ın diğer şehirlerindeki ulu camilere kıyasla oldukça mütevazı bir yapı olsa da, sekizgen minaresiyle dikkat çeker – Fas’ta pek alışık olmadığımız bir mimari detaydır bu
misviajesfavoritos.com
. Minarenin sekizgen planlı oluşu Chefchaouen’i özel kılan ayrıntılardan. Caminin dış cephesi de diğer binalar gibi açık mavi-beyaz. Cami, Müslüman olmayan ziyaretçilere kapalı (Fas genelindeki uygulama gereği), ancak dışarıdan görmek bile yeterli. Özellikle akşam ezanı vakti minareden yükselen ezan sesi, meydandaki uğultuya karışarak mistik bir atmosfer yaratıyor. Cami çevresinde kuşlar uçuşur, avlusunda genelde güvercinler yemlenir. Bu cami, Chefchaouen’in kurulduğu ilk yıllardan kalan ve hala ibadete açık olan ender eserlerden biri olmasıyla önemli.
5. Medina Sokakları ve Kapıları: Chefchaouen medinasının on adet kapısı olduğu bilinir
misviajesfavoritos.com
. Bunlardan en meşhuru muhtemelen Bab el-Ain (Ayn Kapısı) ve Bab Suk (Çarşı Kapısı) gibi girişler. Kapılardan birinden içeri adım attığınızda, mavi dar sokaklar sizi karşılar. Sokaklar arası geçitler, küçük kemerli tüneller, merdivenler… Hepsi birbirine bağlanır. Özellikle fotoğraf meraklıları için Derb el Assri adlı sokak çok popülerdir – burası Lonely Planet’in kapağına çıkan meşhur mavi merdivenli sokaktır
bring-you.info
. Merdiven kenarlarında renk renk saksılar, duvarlarda işlemeli mavi kapılar, her an fotojenik bir arka plan sunar. Bu sokakta günün belli saatlerinde (özellikle 10:00’dan sonra) fotoğraf çekmek isterseniz kuyruğa girmeniz gerekebilir; tur grupları ve Instagram meraklıları sırayla poz veriyor oluyorlar
bring-you.info
. Sabah çok erken gelirseniz gölgede kalıp karanlık olabilir, öğlen ise ışık çok sert. Öğleden sonra yumuşak ışıkta belki en iyi kareleri yakalarsınız ama bu kez de kalabalık artıyor
bring-you.info
. Yine de erken kalkıp gün doğumuna yakın saatlerde medina sokaklarında yürümek şahane bir deneyim – turistler uykudayken mavi şehir uyanıyor, esnaf dükkanını açıyor, sakinlik içinde yerel halkın günlük koşuşturmasını izliyorsunuz. Lavanta kokusu, sabah serinliği ve mavi duvarlardan yansıyan ilk ışıklar ruhunuzu dinlendirecek.
Bu arada medinanın bazı ikonik fotoğraf noktaları yerel halk tarafından özenle dekore edilmiş durumda. Mesela bir evin duvarına asılmış rengarenk hasır şapkalar ve çantalar güzel bir fon oluşturuyor. Bu gibi noktalarda fotoğraf çekerken dikkat: Buralar aslında birer özel mülk veya dükkan önü, dolayısıyla fotoğrafınızı çektikten sonra ev sahibi ya da dükkan sahibi bir bahşiş talep edebilir
danslavalisedegwen.com
. Instagram’da çok görülen bazı “mavi fonlu sahneler” Chefchaouen’de ücretli olabiliyor – birkaç dirhem ödemek gerektiğini unutmayın
danslavalisedegwen.com
. Örneğin duvarında mavi göz figürü olan bir evin önünde fotoğraf çekenlerden küçük bir bahşiş beklendiği biliniyor. Ama merak etmeyin, medinada ücretsiz harika köşeler de sayısız. Her adımda yeni bir çekim noktası keşfedeceksiniz. Medinanın en sonunda, tepeye yakın kısımda Ras El Maa yönüne çıkarken Place El Haouta adında küçük bir meydancık da var – ortasında mavi boyalı bir çeşme/çardak bulunuyor, etrafı kafelerle çevrili bu alan da güzel fotoğraflar sunuyor
bring-you.info
. Fakat asıl cezbedici olan, bu meydanın etrafındaki sakin ara sokaklar; kalabalıktan uzak, tertemiz mavi duvarlar arasında kendi masalınızı yaşayabilirsiniz
bring-you.info
.
6. Ras El Maa Şelalesi: Medinanın doğu ucundan hafif yokuş aşağı yürüyerek yaklaşık 5-10 dakikada Ras El Maa denilen küçük şelaleye varılıyor
kucukdunya.com
. “Ras El Maa” Arapçada “suyun başı” anlamına geliyor – gerçekten de dağdan gelen bir su kaynağının şehir kenarına döküldüğü nokta burası. Çok büyük bir şelale beklemeyin; aslında bir nevi pınar ve minik çağlayan diyebiliriz. Su berrak ve soğuk, yıl boyu akıyor. Şelalenin döküldüğü yerde kadınlar için yapılmış eski çamaşırhaneler var: Geleneksel taş yıkama olukları halen kullanılıyor. Bugün bile bazı yerel kadınların burada çamaşır yıkadığına şahit olabilirsiniz
misviajesfavoritos.com
. Bir yandan çamaşırlarını tokmaklarla döverek yıkayan, bir yandan sohbete dalan kadınlar, size geçmiş zaman sahnelerini anımsatacak
misviajesfavoritos.com
. Hatta kimi turistlerin fotoğraf çekmek istediğini fark eden bazı kadınlar, poz verip bahşiş talep edebiliyormuş – vermek ya da vermemek size kalmış elbette
misviajesfavoritos.com
. Ras El Maa’nın suyu öylesine soğuk ki, yerliler yazın bu suya karpuz ve içecek atıp soğutuyorlar
misviajesfavoritos.com
! Siz de sıcak bir günde ayakkabılarınızı çıkarıp ayaklarınızı buz gibi suya sokarak serinleyebilirsiniz
misviajesfavoritos.com
. Şelalenin hemen yanında küçük bir kafe var; şelale manzarası eşliğinde kahve içmek isteyenler burada mola veriyor. Burası hem turistlerin hem de yerellerin buluştuğu bir nokta gibi. Ayrıca Ras El Maa’dan şehir manzarası da görülmeye başlıyor, fotoğraf için güzel bir açı sunuyor.
7. Jemaa Bouzafar (İspanyol Camii): Ras El Maa’dan patikayı takip ederek medina dışına çıkar ve karşı tepeye doğru yürümeye devam ederseniz yaklaşık 20-30 dakikada Jemaa Bouzafar adı verilen küçük camiye ulaşırsınız
danslavalisedegwen.com
. Bu yapı, halk arasında İspanyol Camii diye biliniyor çünkü 1920’lerde bölgeyi kontrol eden İspanyollar tarafından kilise olarak inşa edilmiş ama hiçbir zaman tam olarak kullanılamadan terk edilmiş bir yapı
misviajesfavoritos.com
. Sonradan minare eklenip camiye benzetilmiş. Aslında ibadete açık değil; harabe halde bir yapı. Ancak bulunduğu tepe, Chefchaouen’e kuşbakışı bakmak için en ideal yer
bring-you.info
. Özellikle gün batımı vakti, hem yerel halk hem turistler buraya akın eder. Güneş dağların arkasına doğru inerken Chefchaouen şehri altın sarısı bir ışıkla boyanır – mavi evlerin üzerindeki bu altın parıltı görülmeye değer
bring-you.info
. Çimenlik tepeye oturup manzarayı izleyen insanlar, hafif esen dağ rüzgarı ve uzaktan gelen ezan sesi bu deneyimi unutulmaz kılar. Fotoğrafçılar tripodlarını kapıp burada pozisyon alır, gün batımının her anını ölümsüzleştirmeye çalışır. Dikkat edin, gün batımı sonrası hava kararmadan geri dönmek gerek, patika aydınlatmasız ve kayalık olabiliyor. Yine de bu kısa tırmanış kesinlikle değiyor; belki Chefchaouen’den aklınızda en çok kalacak an, bu tepeden seyrettiğiniz gün batımı olacak. Ayrıca sabah erken çıkıp gün doğumu manzarası izlemek de bir seçenek, şehir bu kez mor ve pembe tonlara bürünüyor.
Chefchaouen’i çevreleyen tepelerden birinde yer alan “İspanyol Camii” (Jemaa Bouzafar), gün batımında hem turistlerin hem yerel gençlerin buluştuğu bir seyir noktasıdır. Bu terk edilmiş cami, şehir merkezine yaklaşık 30 dakikalık bir yürüyüş mesafesindedir ve tepeden tüm Chefchaouen’in altın ışıklar altında parıldayan manzarasını sunar.
8. Place Mohammed V (V. Muhammed Meydanı): Medina surlarının dışında, yeni şehir kısmında yer alan bu meydan Chefchaouen’in modern merkezi sayılır. Burası İspanyol döneminde “Plaza de España” imiş, şimdi Fas’ın bağımsızlık kralı V. Muhammed’in adını taşıyor
misviajesfavoritos.com
. Meydanda küçük bir park, palmiye ağaçları ve etrafında devlet daireleri, bankalar falan var. Ortadaki beyaz gazeboyu (kameriye) göreceksiniz, bu da İspanyolların yadigarı. Meydanın bir ucunda ilginç şekilde bir kilise binası bulunuyor; evet, Chefchaouen’de bir Katolik kilisesi! Aslında şimdilerde kültürel amaçlarla kullanılan bu yapı, 1920’lerde İspanyollarca kilise olarak yapılmış ancak sonrasında kaderine terk edilmiş
misviajesfavoritos.com
. Günümüzde sergi salonu veya sosyal merkez olarak değerlendiriliyor. Meydanda akşamları yerel aileler çocuklarıyla dolaşır, dondurma satıcıları tezgah açar. Chefchaouen’in yerel yaşamını görmek için medina kadar bu modern meydanı da görmenizi tavsiye ederiz.
9. Sanatçı Atölyeleri ve Zanaatkarlar: Chefchaouen, birçok sanatçı ve zanaatkara da ilham olmuş bir yer. Medina içinde dolaşırken duvar diplerinde resim yapan genç ressamlara, çömlek tezgahında çalışan seramik ustalarına ya da tahta oymacılara rastlayabilirsiniz
misviajesfavoritos.com
. Son yıllarda şehrin turistik cazibesi arttıkça Fas’ın dört bir yanından el sanatları ustaları da burada dükkan açmış. Minik atölyelere girip dolaşmaktan çekinmeyin; ressamlar bazen resimlerini sergiliyor ve satıyor, belki siz de mavi sokaklarda dolaşan cüppeli yaşlı bir adam tablosu alırsınız. Bu şehirde sanat, sokağın bir parçası halinde.
10. Çevredeki Doğa Yürüyüşleri: Chefchaouen, Rif Dağları’nın eteklerinde olduğu için doğa yürüyüşü seçenekleri de mevcut. Özellikle şehir, Talassemtane Milli Parkı’nın yakınında konumlanıyor. Eğer vaktiniz varsa şehirde bir günden fazla kalarak çevredeki doğal güzelliklere günübirlik geziler yapabilirsiniz
danslavalisedegwen.com
. En popüler rotalardan biri yaklaşık 45 dakika mesafedeki Akchour Şelaleleri ve Tanrı’nın Köprüsü (Bridge of God) denilen doğal kemer kaya oluşumu
moroccanfoodtour.com
. Akchour’da orman içinde yürüyüş yapıp, berrak sularda yüzebilir, görkemli kayalar arasındaki şelaleleri görebilirsiniz. Özellikle yazın sıcaktan kaçmak için harika bir seçenek. Bunun dışında Chefchaouen’den başlayan hafif parkurlar da var; örneğin Jebel el-Kelaa adlı zirveye daha uzun bir trekking yaparak çıkılabiliyor, fakat rehberli olmasını öneririz. Eğer doğa yürüyüşü ilginizi çekiyorsa, şehirdeki acenteler rehberli hiking turları düzenliyor. Chefchaouen’de bir gün daha kalarak hem şehrin tadını doya doya çıkarabilir hem de doğaya karışabilirsiniz
danslavalisedegwen.com
.
Yeme-İçme Kültürü ve Yerel Lezzetler
Fas mutfağı başlı başına bir renk ve aroma şöleni, Chefchaouen de bu şölenin kendine özgü lezzet duraklarına sahip. Üstelik dağ kasabası olması sayesinde bazı özel tatlar burada öne çıkıyor. İşte Chefchaouen’de denemeniz gerekenler ve yeme-içme hakkında ipuçları:
Fas Mutfağı Esintileri: Fas mutfağı, Akdeniz’in taze ürünleri ile Doğu’nun baharatlarını harmanlayan zengin bir mutfak
gezimanya.com
. Zeytinyağı, taze sebzeler, deniz ürünleri Akdeniz etkisiyken; kimyon, zerdeçal, tarçın gibi aromatik baharatlar Doğu etkisini yansıtır. Chefchaouen’de bu genel Fas lezzetlerini bulabilirsiniz: Tajine (Tencere yemeği) en meşhurudur – ağır ateşte, konik toprak kap içinde pişen etli veya sebzeli yahni. Tajine burada özellikle keçi eti ile yapılırsa şaşırmayın; zira yöre dağlık olduğu için keçi yetiştiriciliği yaygındır, etinin tadı da güzeldir. Keçi veya kuzu eti, zeytinyağı ve baharatlarla harmanlanıp sebzelerle kısık ateşte saatlerce pişirilir
gezimanya.com
. Yanında buharda pişmiş yumuşacık sebzeler ile servis edilir – tam bir aromalı ziyafet.
Yerel Spesiyaliteler: Chefchaouen’e özgü bazı tatlar da mevcut. Özellikle bissara adında bir çorbayı sabah kahvaltıda bile görebilirsiniz: Bu, kuru bakladan yapılan yoğun kıvamlı, zeytinyağı ve kimyonla servis edilen bir çorbadır ve yörede çok sevilir
moroccanfoodtour.com
. Sabah serinliğinde sıcak bir kase bissara ve yanında taze ekmek, güne güzel başlamanızı sağlar. Bir diğer yerel lezzet, jben denilen taze keçi peyniri
travelsafoot.com
. Chefchaouen’in çevresi keçileriyle meşhur; serbest dolaşan, dağlarda kekik ve otla beslenen keçilerin sütünden yapılan bu yumuşak peynir, hafif tuzlu ve çok lezzetli oluyor
theworldinmypocket.co.uk
. Kahvaltıda bal ve tereyağıyla birlikte taze ekmek üstünde jben peyniri sunulur – kesinlikle tadın deriz. Hatta şehirdeki dükkanlarda vakumlu paketlerde jben satıldığını göreceksiniz, dönüşte götürmek isteyebilirsiniz.
Chefchaouen aynı zamanda salyangoz (karakul) yemegiyle de bilinir. Fas’ın genelinde sokaklarda küçük salyangozların baharatlı bir suda kaynatıldığı tezgahlar vardır; Chefchaouen’de de akşamüstü çıkar bu tezgahlar. Bol kimyon, acı biber, rezene ve daha gizli baharatlarla kaynatılan salyangoz çorbası, meraklısına enfes gelir. Küçük bir kase alıp kürdanla salyangozları çıkararak yiyorlar, suyunu içiyorlar. Eğer yeni tatlara açıksanız, bir porsiyon deneyebilirsiniz – yerel halk bayılıyor
misviajesfavoritos.com
.
Balık ve Deniz Ürünleri: Chefchaouen denizden uzak bir dağ kenti olsa da, Fas mutfağı denince akla gelen bazı balık yemeklerini de bulabilirsiniz. Özellikle tagra adında yerel bir balık güveci var
moroccanfoodtour.com
. Bu genelde kil güveçte fırınlanan, domates, biber, zeytin ve baharatlarla tatlandırılan bir alabalık veya benzeri nehir balığı yemeği olabilir (Akchour tarafında derelerde alabalık yakalanır). Tagra, farklı bir lezzet arıyorsanız deneyebilirsiniz.
Salatalar ve Vejetaryen Lezzetler: Fas mutfağında salatalar da önemli yer tutar. Salade Marocaine dedikleri Fas salatası; domates, salatalık, soğan, maydanoz, zeytinyağı ve limonla hazırlanan ferah bir salata, yemekte iyi gider
gezimanya.com
. Chefchaouen’de bunun yanında mevsim sebzelerinden zeytinyağlı mezeler de bulabilirsiniz. Ayrıca vejetaryen veya vegan beslenenler için de opsiyonlar var: Sebzeli kuskus, bakliyat çorbaları, zeytin çeşitleri, fasulyeli tajinler vs. üstelik bir sürü taze meyve satıcısı sokaklarda geziniyor.
Ekmek ve Hamur İşleri: Fas’ta ekmek kutsaldır, her yemeğin yanında ekmek bulunur. Chefchaouen’in yerel ekmekleri ise odun fırınlarında pişen, yuvarlak ve hafif sert kabuklu harika ekmeklerdir
gezimanya.com
. İçinde katkı maddesi yok, mis gibi buğday kokusunu alırsınız. Sabahları fırınlardan taze ekmek alın, üzerine jben peyniri ve bal sürüp yiyin – işte tam bir Rif kahvaltısı! Ayrıca sokaklarda sabahları msmen (katmerimsi yassı bir hamur işi) veya harcha (irmikli bazlama gibi) yapan satıcılar olabilir. Bunlar da çayla çok iyi gider. Sfenj adı verilen halka tatlı (pişi, donuts benzeri) de sabahları sıcak sıcak bulunabilir, şeker serpip yemek adettir.
Baharatlar ve Nane Çayı: Fas mutfağının sırrı baharatlarında. Chefchaouen’de küçük aktarlarda rengarenk baharat yığınları göreceksiniz. Özellikle ünlü Ras el-Hanout baharat karışımını burada da bulabilirsiniz; 30 farklı baharatın harmanı olan bu karışım her dükkanın kendi tarifine göre ufak nüanslarla değişir
gezimanya.com
. Tarçın, zencefil, zerdeçal, muskat, karanfil, kakule gibi baharatların bir araya geldiği Ras el-Hanout, et yemeklerine bir tutam katılıyor ve inanılmaz bir aroma veriyor. Hediyelik de alabilirsiniz, plastik pakette değil de kağıda sarıp veren geleneksel dükkanlardan alın, kokusu daha güzel oluyor.
Ve elbette nane çayı (atay)! Chefchaouen’de adım başı bir kafe göreceksiniz ve bu kafelerde mutlaka demliği masada gelen bol naneli, şekerli Fas çayını denemelisiniz
gezimanya.com
. Buranın nanesi ayrı bir güzel, suyu da dağ pınarlarından tertemiz olunca çayın tadı gerçekten farklı geliyor. Bazı kafeler klasik nane (nana) yerine dağ otlarıyla karışık çay sunuyor; mesela yabani kekik, adaçayı gibi bitkiler katarak özel karışımlar yapıyorlar
moroccanfoodtour.com
. Plaza Uta el-Hammam çevresinde bazen elinde termosla gezen ve farklı baharatlarla tatlandırılmış özel çaylar satan satıcılar da görebilirsiniz
gezimanya.com
. Bu çayın dumanı tüten bardağını alıp meydandaki bir sedire oturarak etrafı izlemek, Chefchaouen’de yapılacak en keyifli aktivitelerden biri.
Önerilen Mekanlar: Chefchaouen küçük yer, restoranların çoğu medina civarında toplanmış durumda. İşte gezginlerden tam not almış birkaç mekan:
Bab Ssour: Medina içinde aile işletmesi bir lokanta. Özellikle ev yapımı otantik yemekleri ile ünlü. Vejetaryen dostu seçenekleri de var. Yerel halkın da gittiği, uygun fiyatlı bir yer
moroccanfoodtour.com
. Kuskus veya tajin deneyecekseniz burada deneyin deriz.
Restaurant Assaada: Bab el-Ain civarındaki bir sokakta, salaş ama çok uygun fiyatlı bir lokanta. Sadece 20 dirheme koca bir tabak kuskus alabilirsiniz
danslavalisedegwen.com
. Fiyat uygun diye lezzet zayıf sanmayın, gayet lezzetli ev yemeği tadında. Özellikle Cuma günleri kuskus pişiriyorlar.
Casa Aladdin: Uta el-Hammam Meydanı’nda, birkaç katlı teraslı bir restoran. Manzarası harika, terasından meydan ve tepeler görünüyor. Dekoru Alaaddin mağarası gibi otantik. Yemek olarak klasik Fas mutfağı (tajin, couscous) sunuyor, fiyatlar biraz turistik ama ambiyans için değer
moroccanfoodtour.com
.
Chez Hicham: Fransız mutfağı esintileri taşıyan bir restoran (ismi de Fransız). Terasından medina manzarası var. Tajin ve kebapları iyi, menüde bazı Fransız yemekleri de mevcut (Chefchaouen’de çeşit isteyenlere).
Pizzeria Mandala: “Fas mutfağı yeter biraz da pizza yiyelim” derseniz, Mandala sizin için. Şaşırtıcı şekilde Chefchaouen’de İtalyan mutfağı bulmak mümkün
gezimanya.com
. Odun fırınından çıkan pizzaları, lazanyası övgü alıyor. Arada değişiklik iyidir.
Cafe Clock Chefchaouen: Aslında henüz Chefchaouen’de açıldı mı emin değilim ama diğer şehirlerdeki şubeleriyle ünlü olan bu kafe/restoran, modern Fas mutfağını genç işi bir ortamda sunan popüler bir mekan. Eğer açıldıysa (yakın zamanda planlanıyordu), deve burgeri gibi ilginç füzyon tatlar bulabilirsiniz.
Tatlı olarak da taze meyveler, bal-badem karışımları ya da hamur tatlıları deneyebilirsiniz. Sokakta taze incir ve ceviz birlikte satan amcalardan alıp atıştırmak da keyifli olur. Yemekten sonra bir naneli yeşil çay veya “nous-nous” dedikleri bol sütlü bir espresso (bizdeki melange gibi) alarak yemeğinizi sonlandırın. Chefchaouen’de mide fesadı pek duymayacaksınız; temiz dağ havası sayesinde iştahınız da açık olacak. Afiyet olsun!
Alışveriş ve El Sanatları
Chefchaouen, alışveriş meraklıları için tam bir cennet sayılabilir. Her ne kadar büyük pazarlara sahip Marakeş, Fes gibi şehirlerin gölgesinde kalsa da, bu mavi şehirde bulacağınız bazı özel ürünler ve el işi eşyalar başka yerde kolay kolay yok. Üstelik bir avantaj: Dükkanlardaki birçok ürün Fas’ın diğer turistik şehirlerine göre daha uygun fiyatlı olabiliyor
misviajesfavoritos.com
. Küçük bir yer olması ve rekabetin azlığı sayesinde satıcılar astronomik fiyatlar yerine makul seviyelerde satış yapıyorlar (yine de pazarlık etmeyi ihmal etmeyin tabii). İşte Chefchaouen’den alınabilecekler listesi:
1. Dokuma Ürünler (Kilimler, Battaniyeler): Chefchaouen ve çevresindeki köyler, el dokuması kilimleri ve örtüleriyle meşhur. Medinada gezerken dükkanların önünde asılı renkli kilimler, şallar, örtüler gözünüze çarpacak. Özellikle yerel yün battaniyeler var ki mavi ve toprak tonlarında geometrik desenli oluyor – Rif Dağları’nın Berberi (Cebeliye) kültürünü yansıtıyor
moroccanfoodtour.com
. Bu battaniyeler hafif ve sıcak tutar, seccade veya duvar süsü olarak da kullanılabilir. Fiyat sorup pazarlık yapın, çoğu satıcı indirim yapacaktır. Küçük kilimler ise bavula atması kolay harika hediyelikler. Ayrıca yün dokuma pançolar ve şallar da bulabilirsiniz, soğuk dağ akşamları için birebir.
2. Deri Ürünleri: Fas geneli gibi Chefchaouen’de de dericilik önemli. Küçük atölyelerde el yapımı deri çantalar, cüzdanlar, terlikler (babouche) bulmak mümkün
moroccanfoodtour.com
. Özellikle medinadaki kunduracılar çarşısı benzeri bir bölgede rengarenk deri babuşlar sergileniyor. Buralarda sıkı pazarlık şart ama kaliteli yumuşak deriden bir çift ev terliği alabilirsiniz. Deri sırt çantaları da popüler; üzerinde Berberi motifleri işlenmiş, doğal tabaklanmış deri sırt çantaları Avrupa’da bulacağınızın çok altında fiyata satılıyor. Kokusuna aldırmayın, bir süre havalandırınca geçer. Chefchaouen’de deri ürünlerin çoğu keçi derisinden yapılıyor, bu yüzden dayanıklı ve hafif oluyor.
3. Seramik ve Mavi Çömlekler: Şehrin imzası haline gelmiş mavi seramikler de hediyelik için ideal
moroccanfoodtour.com
. Küçük tabaklar, kaseler, fincanlar, üzerinde Chefchaouen’in mavi sokaklarını tasvir eden seramik pano süsleri göreceksiniz. Özellikle mavi-beyaz seramik bardaklar nane çayı içerken kullanmanız için güzel bir hatıra olur. Bazı dükkanlarda yerel ustaların yaptığı çini işleri de mevcut. Bunların desenlerinde Endülüs etkisi hissediliyor, geometrik ve çiçek motifleriyle süslüler. Eğer kırılmasın diyorsanız küçük bir buzdolabı süsü veya seramik nazar boncuğu da alabilirsiniz.
4. Doğal Sabunlar ve Kozmetik: Chefchaouen’in etrafındaki dağ köylerinde kadınlar ev yapımı zeytinyağı sabunu ve bitkisel kozmetikler üretiyor. Medinada bu ürünleri satan birkaç dükkan var. Özellikle zeytinyağı sabunu, argan yağı, lavanta sabunu, gül suyu gibi doğal ürünler bulunur. Bir de burada kenevirden yapılma kozmetikler gördüm; kenevir yağı kremi vb. satılıyor (tamamen yasal, medikal amaçlı). Cilt dostu ve organik bu ürünler sevdiklerinize farklı bir hediye olabilir. Ayrıca dağ otu karışımları, bitki çayları satılır. Zahter (dağ kekiği), adaçayı demetleri veya Ras-el hanout baharat paketi alıp evde Fas lezzetlerini sürdürebilirsiniz.
5. Hasır Ürünler ve Şapkalar: Chefchaouen demişken, Rif kadınlarının hasır şapkalarından bahsetmemek olmaz. Hani şu kenarları ponponlu, rengarenk yün püsküllü geniş hasır şapkalar… İşte onlar yöresel kıyafetin parçası ve turistler arasında çok popüler bir hediyelik. Medina içinde bir sokağın duvarına yüzlerce hasır şapka asılmış dükkanlar var, rengarenk görüntüsüyle insanı cezbediyor
bring-you.info
. Bir tanesini yaklaşık 30-50 dirheme alabilirsiniz. Ayrıca hasırdan örülmüş el sepetleri, çantalar da mevcut – üzeri yine püsküllerle süslü olanlar tam Instagramlık! Bu sepet ve şapkalar ev dekorasyonunda da harika duruyor.
Chefchaouen sokaklarında duvarlara asılmış rengârenk ponponlu hasır şapkalar turistlerin ilgisini çekiyor. Bu geleneksel Rif şapkaları, yerel kadınlar tarafından elde yapılıyor ve hem dekoratif bir hatıra hem de kullanışlı bir güneş şapkası olarak tercih ediliyor. Mavi duvarlar önünde sergilenen bu şapkalar, şehrin el sanatları zenginliğinin sempatik bir örneği.
6. Giysiler ve Tekstil: Burada yerel kadınların giydiği çizgili kumaşlardan yapılma örtüler, etekler bulunabilir. Rif bölgesinin kadınları kırmızı-beyaz çizgili kalın örtüleri omuzlarına alır, beline kuşak yapar; bunların küçük boyutlu olanları satılıyor, masa örtüsü veya şal olarak kullanılabilir. Ayrıca Berberi motifli ceketler, pançolar da görebilirsiniz. Chefchaouen’de “djellaba” denilen kapüşonlu geleneksel Fas kaftanları da satılıyor; özellikle soğuk kış günlerinde giyilen kalın yün djellabalar var (krem rengi veya kahverengi çizgili). Bunlar biraz büyük yer kaplar ama ilginç bir hatıra olabilir.
7. Sanat Eserleri: Şehrin güzelliği birçok ressam ve fotoğrafçıya ilham kaynağı olmuş. Medina içinde küçük sanat galerileri var. Yağlı boya tablolar arasında en popüler konu tabii ki Chefchaouen’in mavi sokakları. El yapımı bir tablo satın alıp evinize asmak, her baktığınızda sizi bu masal şehre götürecektir. Küçük boyutlu akrilik resimler, suluboyalar ya da karakalem çalışmalar uygun fiyata bulunabiliyor. Ayrıca fotoğraf baskıları, kartpostallar da alabilirsiniz. Hatta medinada gezerken kim bilir, belki bir sanatçıya denk gelir ve size kendi yaptığı küçük bir eskizi hediye eder – burada böyle hoş sürprizler mümkün.
Alışveriş İpuçları: Chefchaouen’de alışveriş yaparken pazarlık adettendir. Ancak büyük şehirlere göre satıcılar daha sakin ve ısrar seviyesi düşük. Gene de ilk söylenen fiyata aldanmayın, gülümseyerek karşı teklifinizi yapın. Turistik sezonda fiyatlar biraz artabiliyor, düşük sezonda daha iyi pazarlık yapılabilir. Nakit taşıyın çünkü birçok yer kredi kartı kabul etmiyor
moroccanfoodtour.com
. Medina içinde ATM de var ama her zaman çalışmayabiliyor. Alacağınız şeyi iyice inceleyin, el işi ürünlerde ufak kusurlar olabilir; beğendiğiniz tam kusursuz olmayan bir halıysa, bunu pazarlıkta avantaj yapabilirsiniz. Unutmayın, küçük esnaftan alışveriş yaparak ekonomilerine katkı sağlıyor ve el sanatlarının yaşamasına destek oluyorsunuz. Chefchaouen’den alacağınız her bir objenin ardında muhtemelen bir emek hikâyesi var – bu da onları daha anlamlı kılıyor.
Konaklama Seçenekleri (Özellikle Riadlar)
Chefchaouen küçük bir şehir olabilir ama ziyaretçi popülaritesi nedeniyle konaklama konusunda oldukça çeşitli seçenekler sunuyor. Yaklaşık 40 bin nüfuslu bu şehirde 40’tan fazla otel ve pansiyon olduğu söyleniyor
gezimanya.com
gezimanya.com
– bu da her zevke ve bütçeye uygun bir yer bulabileceğiniz anlamına gelir.
Riad Nedir? Öncelikle Fas’ın genelinde olduğu gibi Chefchaouen’de de konaklama dendiğinde karşınıza sıkça çıkacak bir terim “riad” olacaktır. Riad, geleneksel Fas konukevlerine verilen isimdir. Genelde ortasında açık bir avlusu veya bahçesi bulunan, etrafında odaların dizildiği iki-üç katlı tarihi evlerin otele dönüştürülmüş halidir. Chefchaouen’de birçok eski ev restore edilip riad olarak işletiliyor. Bu riadlar mavi-beyaz seramik işlemeler, ahşap oymalı tavanlar, yerel tarzda dekorasyonlarıyla birer gizli cennet gibidir. Üstelik çoğunun çatı terası vardır ve sabah kahvaltınızı bu terasta, şehrin üzerinden yükselen güneş eşliğinde yapabilirsiniz – müthiş bir deneyim!
Medina İçi vs Dışında Kalmak: Chefchaouen’de konaklama mevzusunda ilk karar vermeniz gereken, medina içinde mi dışında mı kalacağınızdır
bring-you.info
. Medina içinde (eski şehir surları içinde) kalırsanız tüm gezilecek yerlere ve restoranlara adım mesafesinde olursunuz, otelden çıkar çıkmaz kendinizi mavi sokaklarda bulursunuz. Dezavantajı, medina içi tamamen yaya bölgesi olduğundan otele valiz taşırken biraz merdiven inip çıkmak veya aralarda yolu bulmak zor olabilir. Ve çoğu medina içi otel tarihi dar yapılardan dönüştürüldüğü için odalar nispeten küçük olabilir, ayrıca araçla kapısına kadar gidemeyebilirsiniz (genelde medina girişinde bırakıp yürünecek 5-10 dakika yol olur). Buna karşılık medina dışında, yeni şehir tarafında kalırsanız, daha modern oteller bulabilirsiniz; odalar daha büyük, tesislerde havuz, otopark gibi imkanlar olabiliyor
bring-you.info
. Yeni şehirden medinaya yürüyüş ise sadece 5-10 dakika, yokuş aşağı/ yukarı ufak bir mesafe. Bu tarafta kalmanın artısı, özellikle lüks otel arayanlar için seçeneklerin burada toplanması.
Önerilen Konaklamalar: İşte çeşitli kategorilerde birkaç örnek:
Dar Besmellah veya Dar Hannan gibi Butik Riadlar (Bütçe-Orta): Medina içinde uygun fiyatlı, temiz ve otantik kalmak isteyenlere bolca seçenek var. Örneğin Dar Besmellah veya Dar Zambra gibi yerler gece kişi başı 20-30€ civarına odalar sunabiliyor. Bu tip konukevlerinde genelde 4-8 oda bulunuyor, hepsi farklı renk ve tarzda döşenmiş. Sabah kahvaltısı genelde fiyata dahil oluyor ve terasta servis ediliyor. Kahvaltıda taze ekmek, reçel, peynir, kahve geliyor – gözünüzde canlandırın, mavi şehir manzarasına karşı serpme kahvaltı!
Casa Perleta (Orta Seviye Riad): Türk gezginler arasında da popüler bir riad. Burası da medina içinde, dekorasyonu mavi temalı çok şirin bir konukevi. Özellikle terası gün batımında harika manzaraya sahip. Odaları konforlu ve otantik eşyalarla donatılmış, personel de çok misafirperver deniyor
moroccanfoodtour.com
. Çiftler için romantik bir atmosferi var.
Dar Echchaouen Maison d’Hôtes & Riad (Üst Orta): Medina surlarının hemen dışında, manzaralı bir noktada konumlanmış. Bir tarafı dağa, bir tarafı şehre bakıyor, müthiş konumlu. Yüzme havuzu bile var
bring-you.info
, yani bir dağ kasabasında yüzme keyfi yaşatabilir. Odaları oldukça ferah, geleneksel stile sahip ama modern konfor sunuyor. Fiyatlar medina içi basit riadlara göre biraz yüksek (çift kişilik oda 80-120€ arası sezona göre) ama deneyim çok olumlu. Özellikle aileler ve fotoğrafçılar bu yeri seviyor, çünkü şehrin panoramik fotoğraflarını bile otelin bahçesinden çekebilirsiniz.
Lina Ryad & Spa (Lüks): Chefchaouen’de gerçek anlamda lüks sayılabilecek az sayıda otel var, Lina Ryad bunlardan biri. Medina içinde ancak büyükçe bir yapıda, spa ve kapalı havuz gibi olanakları olan, şık dekorlu bir otel
moroccanfoodtour.com
. Balayı çiftleri veya özel bir kutlama için gelenler tercih edebiliyor. Fiyatlar gecelik 150€ üzeri olabiliyor ama sunulan servis, rahatlık ve manzara üst düzey.
Hostel ve Pansiyonlar (Düşük Bütçe): Tek başına gezen sırt çantalılar ya da öğrenciler için de Chefchaouen’de opsiyonlar mevcut. Örneğin Hostel Souika oldukça popüler; medina içinde eski bir yapı, yatakhane tarzı odalarıyla çok uygun fiyata (6-10€ gibi) yatak sunuyor. Atmosferi sosyal ve gençlerle dolu. Ayrıca yine medina yakınında Auberge Casa gibi pansiyon-hostel karışımı yerler de var. Bu tip konaklamalarda banyolar ortak olabiliyor, lüks aramayın ama temiz ve güvenli oluyorlar.
Chefchaouen’de konaklama seçerken mutlaka önceden rezervasyon yapmanızı öneririz. Özellikle bahar ve sonbahar aylarında (yüksek sezonda) talep yüksek olabiliyor. Küçük işletmeler olduğundan kapasite sınırlı, geç kalırsanız istediğiniz yerde yer bulamayabilirsiniz. Bir diğer tavsiye, medina içinde kalacaksanız, valizlerinizi daha kolay taşıyabilmek için tekerlekli bavizdense sırt çantası tercih etmek veya en azından bavulunuzu medina girişinde bir baggaj taşıyıcısı yardımıyla otele götürmek. Chefchaouen medinasında gençler el arabalarıyla veya sırtta taşıyarak turistlerin bavullarını otellere taşıma hizmeti sunuyor, birkaç euro karşılığında bu zahmeti onlar üstleniyor.
Konaklama konusunda bir güzel taraf da, nerede kalırsanız kalın kendinizi güvende hissedeceksiniz. Chefchaouen suç oranı çok düşük, huzurlu bir yer. Küçük yerde herkes birbirini tanır modunda, turistlere de göz kulak olurlar. Riadınıza gece geç saatte dönerken bile dar sokaklarda endişe etmeden yürüyebilirsiniz (elbette temel dikkatli olma kuralları dahilinde). Ayrıca tesis sahipleri oldukça yardımcı; şehre nasıl gidilir, ne yenir gibi sorularınıza içtenlikle cevap veriyorlar, hatta sizin için tur ayarlamaktan, taksi çağırmaya kadar her konuda destek oluyorlar.
Özetle, Chefchaouen’de otantik bir riadda uyanmak seyahatinizin unutulmaz parçalarından biri olacak. Sabaha karşı minareden gelen ezan sesiyle mavi boyalı bir odada uyanıp, avluda kuşların cıvıltısıyla kahvenizi yudumlayarak güne başlamak… Bu deneyim, bir seyahat yazısı okur gibi değil de bizzat bir seyahat masalının kahramanı gibi hissettirecek size.
Şehre Ulaşım ve Önerilen Rota
Chefchaouen, Fas’ın büyük şehirlerine göre biraz ulaşımı zahmetli bir konumda olsa da, güzelliklere ulaşmak bazen çabaya değer! Şehir, ne yazık ki demiryolu hattında değil ve kendine ait bir havalimanı da yok. En yakın büyük şehirler Tanca (Tangier), Fes (Fez) ve bir ölçüde Tetouan (Tétouan) sayılabilir. İşte Chefchaouen’e ulaşmanın yolları ve öneriler:
Türkiye’den Ulaşım: Türkiye’den doğrudan Chefchaouen’e uçuş yok, öncelikle Fas’ın bir şehrine uçmanız gerekiyor. Türk Hava Yolları ve Royal Air Maroc, İstanbul’dan Casablanca’ya direkt uçuyor (yaklaşık 4-4.5 saat)
gezimanya.com
. Alternatif olarak son zamanlarda bazı hava yolu firmaları İstanbul’dan Tanca’ya da direkt uçuş planladı (mevsime göre değişebilir, kontrol etmek lazım). Eğer Casablanca’ya uçarsanız, oradan Chefchaouen’e gitmek için önce tren veya otobüsle kuzeye yönelmelisiniz. Casablanca’dan direkt Chefchaouen’e toplu taşıma yok, ama birkaç güzergah izlenebilir:
Casablanca -> Tanca -> Chefchaouen: Casablanca’dan Al Boraq hızlı treniyle yaklaşık 2 saatte Tanca’ya ulaşabilirsiniz (Fas’ın ilk hızlı treni, oldukça konforlu). Tanca’dan Chefchaouen’e ise iki ana seçenek var: Otobüs veya Grande Taxi. Tanca şehir merkezindeki otogardan Chefchaouen’e günlük otobüsler kalkıyor (CTM veya yerel kooperatifler). Yolculuk yaklaşık 2.5-3 saat sürüyor. Konforlu bir CTM bileti alırsanız klimalı rahat koltukta manzara izleyerek gidersiniz, ücreti yaklaşık 50-75 Fas Dirhemi (5-7 € civarı). Alternatif olarak Grand Taxi denilen, Mercedes eski model büyük taksiler var; bu taksiler sabit hat gibi çalışır, 6 yolcu dolunca kalkar. Tanca’dan Chefchaouen’e grand taxi ücreti kişi başı ~50-70 dirhem civarı olabilir, pazarlıkla aracı tamamen de kiralayabilirsiniz (özel taksiye döner). Santino adlı gezgin Tanca’dan Chefchaouen’e bu şekilde paylaşımlı taksi ile 7 Euro’dan daha ucuza gittiğini belirtiyor
misviajesfavoritos.com
. Yol yaklaşık 112 km, 2 saate varırsınız
vanupied.com
.
Casablanca -> Fes -> Chefchaouen: Bir diğer güzergah, Casablanca’dan trenle Fes’e (~4 saat) gidip, oradan Chefchaouen’e geçmek. Fes’ten Chefchaouen’e direkt otobüsler var; CTM ile yaklaşık 4,5 saat sürüyor yol (mesafe ~200 km)
bring-you.info
. Fes-Chefchaouen otobüs bileti ~80-100 dirhem civarı olabilir. Fes’ten özel araçla gitseniz 3-3.5 saatte varılabilir ancak yolun bir kısmı dağlık ve virajlı, kendi araba kiralayacaksanız dikkatli sürmek gerekir
danslavalisedegwen.com
. Yine, Fes’ten de grand taxi seçeneği mevcut, ama 4 saat takside sıkışmak pek konforlu olmayabilir.
Casablanca -> (Uçak) -> Tanca: Casablanca’ya indikten sonra iç hat uçuşla Tanca’ya geçmek de seçenek (Royal Air Maroc’un seferleri var). Böylece zamandan kazanırsınız. Tanca havaalanından Chefchaouen’e direkt otobüs yok, önce şehir merkezine geçip oradan yine otobüs/taksi yapmanız lazım. Yine de uçak+karayolu kombinasyonu, özellikle zaman kısıtlıysa düşünülebilir.
Marakeş’ten Chefchaouen: Fas’ı gezen birçok kişi rotasına Chefchaouen’i de eklemek istiyor. Marakeş’ten mesafe epey fazla (yaklaşık 575 km)
vanupied.com
, bu da otobüsle 10-12 saat demek. O nedenle tavsiyemiz Marakeş’ten doğrudan Chefchaouen’e değil de, Marakeş’ten Fes’e trenle gelip oradan Chefchaouen’e geçmek. Ya da özel bir tur kiralanıp birkaç gün içinde kuzeye doğru gidip yol üstü Meknes, Fes gibi şehirleri de görerek Chefchaouen’e ulaşmak. Bazı seyahat şirketleri Marakeş’ten Chefchaouen’e 2-3 günlük turlar düzenliyor (gece Fes’te kalmalı vs.). Eğer vaktiniz bolsa, oto kiralama yaparak Marakeş’ten yola çıkıp Atlas Dağları’nı aşıp Fes, ardından Chefchaouen yapmak müthiş bir road-trip olur. Fas’ın yolları maceralı olabilir ama manzaralar harika.
Araba Kiralama: Chefchaouen’e kendi aracınızla gelmek isterseniz, yollar genel olarak asfalt ve ulaşım mümkün. Tangier-Chefchaouen arası yolun büyük kısmı çift şerit iyi yoldur, sonlara doğru dağ yolu tek şeride düşer ama asfalt kalitesi fena değil. Fes-Chefchaouen arasının ise bir kısmı bozuk ve virajlı olabilir
danslavalisedegwen.com
, ama yolda köy hayatı, yeşil vadiler gibi ilginç manzaralar göreceksiniz diyorlar. Araba kiralarken Fas’ta ehliyetiniz geçerli (Türk ehliyeti uluslararası sayılıyor). Otopark Chefchaouen’de medina çevresinde mevcut – surların dışında birkaç “korunan otopark” var, günlük ~20 dirhem gibi bir ücrete arabanızı bırakabilirsiniz
danslavalisedegwen.com
. Medina içine araç giremediği için mutlaka dışarıda park etmek gerekiyor, park alanları da Maps.me gibi uygulamalarda işaretli oluyor
danslavalisedegwen.com
. Kendi aracınız olursa Chefchaouen’den çevre köyler
